
Swiebertje naslagwerk
Doderer was ook groot in drama
Van onze verslaggever Robert van Gijssel
AMSTERDAM – De acteur Joop Doderer, die donderdag op 84-jarige leeftijd is overleden, was in de eerste plaats Swiebertje, de landloper uit de gelijknamige televisieserie van de NCRV. De serie liep zeventien jaar, werd eindeloos herhaald, en de onlangs uitgebrachte dvd-box werd een ongekend verkoopsucces.
Maar Doderer was ook een groot drama-acteur, zegt castingdirecteur Hans Kemna, die hem midden jaren negentig een comeback bezorgde door hem naar het serieuze toneel te halen. ‘Hij had een magische kracht, een enorme persoonlijkheid en een tragiek die, naarmate hij ouder werd, groeide. Die tragische kant van Joop Doderer is altijd onderbelicht geweest.’
In 1994 regisseerde Ivo van Hove Doderer in het stuk Rijkemanshuis bij het Zuidelijk Toneel. Van Hove: ‘Joop kwam op, de zaal was muisstil. Zijn eerste zin kwam uit het diepst van zijn hart, en iedereen zag onmiddellijk de kwaliteit en grote intensiteit van zijn spel. Hij had zijn leven toen al geleefd, zijn pijn en ontgoochelingen verwerkt.’
Het moet een glorieuze rentree zijn geweest voor Doderer, die altijd zei te hebben geleden onder het ‘Swiebertje-effect’. In 1975, na zeventien jaar, had hij genoeg van de serie. Swiebertje-regisseur Henk Veenstra: ‘Joop vond het vervelend dat het publiek bij andere voorstellingen altijd maar weer ”daar komt Swiebertje” begon te zingen.’
Tot groot verdriet van de Swiebertje-cast kwam met het vertrek van Doderer een einde aan de serie. Veenstra: ‘In de laatste scxc3xa8ne van de laatste aflevering vertrok Swiebertje, alleen, met zijn koffertje naar Canada. Na de eerste opname van die scxc3xa8ne zei Joop gexc3xabmotioneerd: het moet erop staan, ik kan het niet nog een keer doen. En daarmee was het tijdperk afgesloten.’
Doderer had aanvankelijk moeite met zijn televisiewerk, zegt regisseur Veenstra. ‘Swiebertje werd live opgenomen in een studio, zonder publiek. Joop vond het vreselijk dat er geen reactie kwam op zijn grappen. Tijdens repetities sloeg hij die dus vaak over, zodat het studiopersoneel de geintjes tijdens de opnamen voor het eerst hoorde. Joop vond het besmuikte gelach en het gegniffel van de camera- en geluidsmensen heerlijk, daar leefde hij op.’
Doderer werd een grote tv-ster, aan het begin van een televisie-tijdperk. ‘Alles draaide om Joop, van de regisseur mocht hij alles’, zegt Riek Schagen (83), die vanaf 1965 de rol van huishoudster Saartje vervulde. De enorme populariteit van Swiebertje zat hem volgens haar in de getoonde kameraadschap. ‘In mijn keuken kwam altijd alles weer goed. Daar zegevierde altijd weer de vriendschap.’
xc2xa9De Volkskrant