De Britse journalist Johann Hari, die het programma 'Freedom' op zijn laptop gebruikt om de verleiding van het eeuwige internetten te doorbreken, buigt zich over de status van het papieren boek. "Geef het maar toe: het wordt fysiek zwaarder om een boek te lezen."
In de twintigste eeuw schetsten alle nachtmerrie-achtige romans die zich in de toekomst afspeelden het beeld dat boeken verbrand zouden worden. In de eenentwintigste eeuw gaan onze angstdromen over het vergeten van boeken.
Massavermaak
Het boek, het fysieke papieren boek, wordt omringd door een school haaien, de verkoop ging alleen al dit jaar met negen procent omlaag, het wordt opgegeten door het e-book, het wordt verscheurd door de dood van de boekwinkel en de bibliotheek.
En het belangrijkste is dat de mentale ruimte die het innam afbrokkelt door de duizenden 'Wapens van Massa Vermaak' die ons omringen. Het valt niet mee om het toe te geven maar we voelen het allemaal: het wordt fysiek zwaarder om boeken te lezen.
Geen innerlijke rust
In zijn heerlijke kleine boek 'The Lost Art of Reading – Why Books Matter in a Distracted Time' geeft de Amerikaanse criticus David Ulin toe aan een vreemd gevoel. Zijn hele leven heeft hij lezen vanzelfsprekend gevonden, tot hij zich er een paar jaar geleden bewust van werd dat hij "in een appartement vol boeken niet langer de voor het lezen noodzakelijke innerlijke rust kon vinden."
Hij ging 's avonds op de bank zitten zoals hij altijd had gedaan, las een paar hoofdstukken en merkte dan dat zijn geest afdwaalde, hem smeekte om zijn mail te checken, of twitter, of facebook. "Waar ik mee worstel", schrijft hij, "is het binnendringen van het gegons, het idee dat er buiten iets is dat mijn aandacht verdient."
Ik denk dat bijna iedereen dit gevoel tegenwoordig heeft. Een boek lezen terwijl je laptop aan de andere kant van de kamer ligt te zoemen lijkt op een poging om te lezen op een feestje waar iedereen tegen elkaar aan het schreeuwen is. Om te lezen moet je afremmen. Je hebt mentale stilte nodig, op de woorden na. Die stilte is steeds moeilijker te vinden.
'Wired'
Begrijp me niet verkeerd: ik ben dol op het internet en u zult mijn twitter-feed met geweld uit mijn verkleumde dode handen moeten loswrikken.
Dit wordt geen pre-zondvloedachtige tirade tegen de zegeningen van onze wired wereld. Maar er ís een reden waarom dat woord, 'wired', in het Engels twee betekenissen heeft: 'verbonden met het internet' en 'high, nerveus, ongeconcentreerd'.
In het tijdperk van internet zijn tastbare, papieren boeken een techniek die we meer en meer nodig hebben. Herman Hesse schreef in de jaren vijftig: "Hoe meer met nieuwe uitvindingen in de behoefte aan verstrooiing en onderwijs voor iedereen kan worden voorzien, hoe meer het boek zijn waardigheid en autoriteit kan hervinden. We hebben het punt waar jonge concurrenten als radio, film etc. de onmisbare functies van het boek overnemen nog niet bereikt."
Lezen is een daad van verzet
Dat punt is nu wél bereikt. Want alleen het boek – dat niet bliept of oplicht, of een link biedt of je duizend video's tegelijkertijd kan laten zien – en niets anders dan het boek kan deze functie vervullen: het geeft je de mogelijkheid tot diepe, lineaire concentratie.
Zoals Ulin zegt: "Lezen is een daad van verzet in een landschap vol afleiding…Het verlangt van ons dat we ons tempo aanpassen, dat we weer rekening houden met tijd. Op de helft van een boek aangekomen kunnen we niet anders dan geduldig zijn, moeten we elk ding in zijn moment laten zijn, het verhaal voor laten gaan. We kunnen de wereld heroveren door ons er een klein beetje van terug te trekken, door een stap terug te doen van het lawaai."
Lees het hele bericht in Trouw
Positieve berichten 